Tütün üreticilerinin yaşadığı sorunların araştırılması ve yerli üretimin desteklenmesi hakkında TBMM’ye verdiğimiz Meclis Araştırma Önergemiz
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Tütün üreticilerinin yaşadığı sorunların araştırılması, yerli üretimin desteklenmesi ve uluslararası tekellerin sektöre etkilerinin incelenmesi amacıyla Anayasanın 98. ve Meclis İçtüzüğünün 104. ve 105. maddeleri uyarınca Meclis Araştırma sürecinin başlatılması gereğini arz ve teklif ederim. 21.04.2025
Celal FIRAT
DEM PARTİ İstanbul Milletvekili
GEREKÇE
TEKEL’in özelleştirilmesinin ardından tütün üretiminde başlayan dönüşüm, Türkiye’de küçük üreticinin üretim gücünü zayıflatmış; tütün sektörü, uluslararası şirketlerin hakimiyetine bırakılmıştır. Bu süreçte tütün üreticisi, geçimini sağlamak için büyük sigara şirketlerinden aldığı avanslara bağımlı hale gelmiş, yerli üretim büyük ölçüde azalmış, ithal tütünün payı ise hızla artmıştır.
2008 yılında yaklaşık 194 bin olan tütün üreticisi sayısı 2009’da 81 bine, 2024 yılı itibariyle ise 43 bin civarına düşmüştür. Türkiye, 1990’lı yıllarda dünya tütün üretiminde 5. sırada yer alırken bugün 12. sıraya gerilemiştir. 2003 yılında 112 bin ton olan tütün ihracatı, 2023 yılı itibarıyla 49 bin tona kadar düşmüştür. Aynı dönemde tütün ithalatı ise artış göstermiştir. 2023 yılında Türkiye’nin tütün ithalatı 86 bin ton seviyesine ulaşmıştır. Bu durum, dışa bağımlılığı artırmakta, yerli üreticiyi daha da zor durumda bırakmaktadır.
2024 yılı itibariyle üretim maliyeti kilogram başına 263 TL iken, sigara şirketleri üreticiye yalnızca 180 TL fiyat önermekte, aradaki fark üreticiyi borç batağına itmektedir. Sözleşmelerin bireysel üreticilerle değil üretici örgütleri aracılığıyla yapılması, avans sisteminin denetlenmesi ve kamu adına üretim ile pazarlama süreçlerinin kontrol altına alınması büyük önem arz etmektedir.
Bu bağlamda; tütün üreticilerinin yaşadığı sorunların çözüme kavuşturulması, yerli üretimin azalma nedenleri, Uluslararası şirketlerin piyasaya olan etkisi gibi hususların kapsamlı şekilde araştırılması ve gerekli politika önerilerinin geliştirilmesi amacıyla bir Meclis Araştırma Komisyonu kurulmasını çok önemli ve gerekli görmekteyim.
